📜راسیونالیسم
“راسیونالیسم، از ریشه «Ratio» لاتین و فرانسه گرفته شده است. Ratio در لغت به معنای عقل و راسیونالیسم به معنای عقل گرایی است. اما عقل، حقیقتی است که به یک اعتبار، سیر تطور تاریخی ای داشته و در هر دوره، معنا و مرتبه و وجوهی از آن ظاهر گردیده است. افلاطون در یونان باستان، برای ادراکات حسی و غیر معقول، ارزش چندانی قائل نبود. او ادراکات عقلی را دارای دو مرتبه می دانست: ١ – ادراک عقلی حسابگرانه و ریاضی ای که آن را «دیانویا» می نامید. افلاطون «دیانویا» را جزء سافل عقل، یا همان عقل استدلالی و اعداد اندیش می دانست. او معتقد بود که این عقل، مبنای خود را بر برخی اصول متعارفه، یا موضوعه قرار می دهد و با استفاده از سلسله ای از استدلال ها، برخی نتایج را به دست می آورد. ۲- ادراک عقلانی ای که منجر به علم حقیقی می گردد و همانا به معنای دیدار حقایق کلی عقلانی (مُثُل) می باشد و افلاطون آن را «نوئزیس» می نامید. «نوئزیس» مرتبه ادراک ماهیات عقلانی امور و حقایق اشیاء است. واژه یونانی «دیانویا» و «نوئزیس» هر دو از ریشه یونانی«Noein» به معنای دیدن، تعقل و ادراک کردن گرفته شده است. در نگاه افلاطون «دیانویا» تماما مرتبه عقل جزئی است و سیر دیالکتیکی فیلسوف در نظر او، به معنای اتصال دیا نویا به عنوان مرتبه نازل عقل، به نوئزیس است و توتزیس مرتبه نائل شدن به درک حقایق مجرد عقلانی (مُثُل) است. «راسیون» که در عصر مدرن، اساس «راسیونالیسم دکارتی» و مبنای فلسفه جدید قرار گرفت، صورت ابزاری و محاسبه گر و استیلا جو و خودبنیاد عقل جزئی (عقل منقطع از وحی) است. این عقل، با تکیه بر همین Ration (راسیون) یا عقل، بنیان تکنولوژی مدرن و بوروکراسی و روابط استثمارى میان آدمیان نهاده شده است. «راسیونالیسم» به معنای «اصالت راسیون» است. تمامی فلسفه غربی پس از دکارت – حتی گرایش های پوزیتیویستی و آمپریستی ۔ ذیل راسیونالیسم دکارتی تحقق یافته است.”
شهریار زرشناس
جهت تفصیل مباحث منابع ذیل معرفی می گردد:
📘کتاب “مبانی نظری غرب مدرن” نوشته شهریار زرشناس
📙کتاب ” واژه نامه فرهنگی، سیاسی” نوشته شهریار زرشناس
📗کتاب “ماهیت سرمایه داری مدرن” نوشته شهریار زرشناس
📕کتاب ” درباره عقل مدرن” نوشته شهریار زرشناس
