📜علم النفس اشراقی
“…از دستگاه و نظام فلسفی شیخ اشراق بر می آید که علم النفس، مبدأ متافیزیک نوری است. از این رو، در بحث نظام نوری و برای تبیین نور الانوار، انوار قاهره و انوار مفارق و…، وی از نفس آغاز می کند. بی گمان اینکه سرآغاز بحث در یک دستگاه فلسفی چه باید باشد، نکته مهمی است. هر فلسفه ای مبدأ و آغازی دارد و از همان می توان فهمید که آن فلسفه چقدر استحکام دارد. مثلا دکارت از «می اندیشم پس هستم» و ملاصدرا از «وجود و اصالت آن» و شیخ اشراق از «علم النفس (معرفت نفس به خود)» شروع می کند.
در واقع، سهروردی از علم نفس (ذات) به خودش (به ذاتش) آغاز می کند و به هویت نوری آن می رسد و از این طریق صعود می نماید و به مافوق نفس تا نورالانوار (واجب تعالی) می رود و می یابد که هویت همه آنها نوری است. به این ترتیب، وی متافیزیک نوری خود را می سازد و سپس از طریق همین متافیزیک نوری جایگاه نفس را نیز مشخص می کند؛ به این معنا که پس از اتمام قوس صعودی، دوباره قوس نزولی را آغاز می کند و از نورالانوار در متافیزیک نوری به نفس برمی گردد و جایگاه آن را در این نظام نشان می دهد.
باید توجه داشت که رفتن از نفس به عالم بالا و بازگشت دوباره به نفس، مستلزم دور باطل نیست، بلکه چرخشی معقول و صحیح و از سنخ اجمال و تفصیل است. شیخ اشراق ابتدا از علم حضوری نفس به خویش آغاز می کند و اجمالا در می یابد که هویتش نوری است و با صعود از نفس و کشف نوری بودن همه امور مافوق تا نورالانوار، دوباره از نورالانوار به پایین باز می گردد و می رسد به نور اقرب (معلول اول)، بعد می رسد به انوار قاهره طولیه (عقول و مفارقات)، سپس می رسد به انوار قاهره متکافئه (ممثل)، سپس به عالم اشباح مجرده و در نهایت به انوار اسفهبدیه، یعنی نفس می رسد.”
سید یدالله یزدان پناه
جهت تفصیل مباحث منابع ذیل معرفی می گردد:
📘کتاب “حکمت اشراق- ۲جلدی” نوشته سید یدالله یزدان پناه
📙کتاب “آموزش حکمت اشراق” نوشته علی امینی نژاد
📗کتاب “درآمدی به نظام حکمت صدرائی-جلد ۳” عبدالرسول عبودیت
