وضعیت کوفیان در زمانۀ حکومت امام علی(ع)
“آگاه باشید که شما هم اکنون دست از رشتۀ اطاعت کشیدید، و با زنده کردن ارزش های جاهلیت، دژ محکم الهی را در هم شکستید، در حالی که خداوند بر این امت اسلامی بر «وحدت و برادری» منت گذارده بود، که در سایه آن زندگی کنند، و به کنف حمایت آن پناهنده شوند، نعمتی بود که هیچ ارزشی نمی توان همانند آن تصور کرد، زیرا از هر ارزشی گران قدرتر، و از هر کرامتی والاتر بود. بدانید که پس از هجرت، دوباره چونان اعراب بادیه نشین شده اید، و پس از وحدت و برادری، به احزاب گوناگون تبدیل گشته اید، از اسلام تنها نام آن، و از ایمان جز نشانی را نمی شناسید! شعار میدهید: آتش آری، ننگ هرگز! گویا میخواهید اسلام را واژگون، و پرده حرمتش را پاره کنید و پیمانی را که خدا برای حفظ حرمت مسلمین در زمین، و عامل امنیت و آرامش مردم قرارداد بشکنید؟. همانا، اگر شما به غیر اسلام پناه برید، کافران با شما نبرد خواهند کرد. آنگاه نه جبرئیل و نه میکائیل، نه مهاجر و نه انصار، وجود دارند که شما را یاری دهند، و چاره ای جز نبرد با شمشیر ندارید، تاخدا در میان شما حکم نماید. مردم! از مثل های قرآن درباره کسانی که عذاب و کیفر شدند، و روزهای سخت آنان، و آسیب های شدیدی که دیدند آگاهید؛ پس وعده عذاب خدا را دور مپندارید، و به عذر اینکه آگاهی ندارید خود را گرفتار نسازید، و انتقام خدا را سبک، و خود را از کیفر الهی ایمن مپندارید، زیرا که خدای سبحان، مردم روزگاران گذشته را از رحمت خود دور نساخت، مگر برای ترک امر به معروف، و نهی از منکر. پس خدا، بی خردان را برای نافرمانی، و خردمندان را برای ترک بازداشتن دیگران از گناه، العنت کرد. آگاه باشید! شما رشتۀ پیوند با اسلام را قطع، و اجرای حدود الهی را تعطیل، و احکام اسلام را به فراموشی سپرده اید!”خطبه ۱۹۲ نهج البلاغه
جهت تفصیل مباحث منابع ذیل معرفی می‌گردد:
📙کتاب “الاغانی” نوشته علی بن حسین ابوالفرج اصفهانی
📕کتاب “حیات فکری سیاسی امامان شیعه” نوشته رسول جعفریان
📘کتاب “تاریخ سیاسی اسلام- جلد ۲-تاریخ خلفا” نوشته رسول جعفریان